भारतीय दंड संहिता (आयपीसी) १८६० च्या जागी नवीन भारतीय न्याय संहिता (बी.एन.एस.) लागू झाल्याने विविध गुन्ह्यांच्या वर्गीकरणात आणि शिक्षांमध्ये महत्त्वपूर्ण बदल करण्यात आले आहेत. या बदलांचा तपशील अधिकृतपणे जाहीर करण्यात आला असून, त्यात मारपीट, अपघात, महिलांवरील अत्याचार, चोरी, दरोडा आणि इतर अनेक गुन्ह्यांसंदर्भात नवीन कलमे आणि शिक्षा निश्चित करण्यात आल्या आहेत.
मारपीट संबंधी प्रकरणे:
- घातक हत्याराने दुखापत करणे (आयपीसी ३२४) आता बी.एन.एस. ११८ (१) अंतर्गत दखलपात्र गुन्हा असून यासाठी १ वर्षांपर्यंत कारावास किंवा द्रव्यदंड किंवा दोन्ही शिक्षा होऊ शकते.
- इच्छापूर्वक जबर दुखापत पोहोचवणे (आयपीसी ३२५) आता बी.एन.एस. ११७ अंतर्गत दखलपात्र गुन्हा असून यासाठी ७ वर्षांपर्यंत कारावास किंवा द्रव्यदंडाची तरतूद आहे.
- खुन करणे (आयपीसी ३०२) आता बी.एन.एस. १०३ (१) अंतर्गत मृत्यु किंवा आजन्म कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- खुनाचा प्रयत्न (आयपीसी ३०७) आता बी.एन.एस. १०९ अंतर्गत आजन्म कारावास किंवा १० वर्षांपर्यंत कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
सडक दुर्घटना संबंधी प्रकरणे:
- सार्वजनिक रस्त्यावर बेदरकारपणे वाहन चालवणे (आयपीसी २७९) आता बी.एन.एस. २८१ अंतर्गत ६ महिन्यांच्या कारावासासह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- निष्काळजीपणे मृत्यूस कारणीभूत होणे (आयपीसी ३०४ अ) आता बी.एन.एस. १०६ (१) अंतर्गत २ वर्षांपर्यंत कारावास किंवा द्रव्यदंडासह दखलपात्र गुन्हा आहे.
महिलांसंबंधी अपराध:
- विनयभंग आणि लैंगिक छळ: **
- स्त्रीचा विनयभंग करण्याच्या उद्देशाने तिच्यावर हमला किंवा फौजदारीपात्र बलप्रयोग (आयपीसी ३५४) आता बी.एन.एस. ७४ अंतर्गत १ ते ५ वर्षांपर्यंत कारावास आणि द्रव्यदंडासह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- लैंगिक सवणूक (आयपीसी ३५४ अ) आता बी.एन.एस. ७५ अंतर्गत ३ वर्षांपर्यंत कारावास आणि द्रव्यदंडासह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- स्त्रीला विवस्त्र करण्याच्या उद्देशाने हमला करणे (आयपीसी ३५४ ब) आता बी.एन.एस. ७६ अंतर्गत ३ ते ७ वर्षांपर्यंत कारावास आणि द्रव्यदंडासह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- चोरून अश्लील चित्रण करणे (आयपीसी ३५४ क) आता बी.एन.एस. ७७ अंतर्गत १ ते ३ वर्षांपर्यंत कारावास आणि द्रव्यदंडासह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- चोरून पाठलाग करणे (आयपीसी ३५४ ड) आता बी.एन.एस. ७८ अंतर्गत ३ वर्षांपर्यंत कारावास आणि द्रव्यदंडासह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- विवाहित महिलांसंबंधी अपराध: **
- पती किंवा पतीच्या नातेवाईकांनी तिला क्रूर वागणूक देणे (आयपीसी ४९८ अ) आता बी.एन.एस. ८५ अंतर्गत ३ वर्षांपर्यंत कारावास आणि द्रव्यदंडासह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- हुंडाबळी (आयपीसी ३०४ ब) आता बी.एन.एस. ८० (२) अंतर्गत कमीत कमी ७ वर्षे ते आजन्म कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- बलात्कार: **
- बलात्कार (आयपीसी ३७६ (१)) आता बी.एन.एस. ६४ (१) अंतर्गत ७ वर्षे ते आजीवन कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- १२ वर्षाखालील स्त्रीवर बलात्कार (आयपीसी ३७६ अब) आता बी.एन.एस. ६५ (२) अंतर्गत २० वर्षे ते आजीवन कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- सामूहिक बलात्कार (आयपीसी ३७६ ड) आता बी.एन.एस. ७० (१) अंतर्गत आजीवन कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
चोरी आणि मालमत्ता संबंधी गुन्हे:
- चोरी (आयपीसी ३७९) आता बी.एन.एस. ३०३ (२) अंतर्गत ३ वर्षांपर्यंत कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- अप्रामाणिकपणे चोरीची मालमत्ता स्वीकारणे (आयपीसी ४११) आता बी.एन.एस. ३१७ (२) अंतर्गत ३ वर्षांपर्यंत कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- बलाग्रहणाबद्दल शिक्षा (आयपीसी ३८४) आता बी.एन.एस. ३०८ (२) अंतर्गत ३ वर्षांपर्यंत कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- जबरी चोरी (आयपीसी ३९२) आता बी.एन.एस. ३०९ (४) अंतर्गत १० वर्षांपर्यंत कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
- दरोडा (आयपीसी ३९५) आता बी.एन.एस. ३१० (२) अंतर्गत १० वर्षांपर्यंत कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
लोकसेवक संबंधी प्रकरणे:
- लोकसेवकाला त्याचे कर्तव्य पार पाडण्यापासून धाकाने परावृत्त करण्यासाठी हमला किंवा फौजदारीपात्र बलप्रयोग करणे (आयपीसी ३५३) आता बी.एन.एस. १३२ अंतर्गत ५ वर्षांपर्यंत कारावासाच्या शिक्षेसह दखलपात्र गुन्हा आहे.
नवीन समाविष्ट कलमे:
नवीन कायद्यांतर्गत काही नवीन गुन्ह्यांचाही समावेश करण्यात आला आहे:
- बी.एन.एस. ६९: फसव्या मार्गाचा वापर करून लैंगिक संबंध ठेवणे, हा दखलपात्र गुन्हा असून यासाठी १० वर्षांपर्यंत कारावास आणि दंडाची शिक्षा आहे.
- बी.एन.एस. १११: संघटित गुन्हेगारी, हा दखलपात्र गुन्हा असून यासाठी ५ वर्षे कारावास ते आजन्म कारावासापर्यंतची शिक्षा आहे.
- बी.एन.एस. ११२: किरकोळ संघटित गुन्हेगारी, हा दखलपात्र गुन्हा असून यासाठी १ ते ७ वर्षांपर्यंत कारावास आणि दंडाची शिक्षा आहे.
- बी.एन.एस. ११३: दहशतवादी कृत्य, हा दखलपात्र गुन्हा असून यासाठी मृत्युदंड किंवा आजन्म कारावासाची शिक्षा आहे.
- बी.एन.एस. १५२: भारताची सार्वभौम एकता व अखंडता धोक्यात आणणारी कृती, हा दखलपात्र गुन्हा असून यासाठी जन्मठेप किंवा ७ वर्षांपर्यंत कारावासाची शिक्षा आहे. (टीप: मूळ आयपीसीमध्ये अशाच स्वरूपाचा गुन्हा कलम १५३(ब) खाली नोंद होता, परंतु नवीन बी.एन.एस. १५२ मध्ये शिक्षेची तरतूद अधिक कठोर करण्यात आली आहे.)
- बी.एन.एस. ३०४: हिसकावणे, हा दखलपात्र गुन्हा असून यासाठी ३ वर्षांपर्यंत कारावास आणि दंडाची शिक्षा आहे.
अदखलपात्र गुन्हे:
काही गुन्हे अदखलपात्र म्हणून वर्गीकृत करण्यात आले आहेत, ज्यासाठी पोलिसांना वॉरंटशिवाय अटक करण्याचा अधिकार नसतो:
- इच्छापूर्वक दुखापत पोहोचवणे (आयपीसी ३२३) आता बी.एन.एस. ११५ अंतर्गत १ वर्षांपर्यंत कारावास किंवा १००० रुपये दंड यासह अदखलपात्र गुन्हा आहे.
- शांतताभंग घडवून आणण्याच्या उद्देशाने अपमान करणे (आयपीसी ५०४) आता बी.एन.एस. ३५२ अंतर्गत २ वर्षांपर्यंत कारावास आणि दंडासह अदखलपात्र गुन्हा आहे.
- फौजदारीपात्र धाकदपटशाबद्दल शिक्षा (आयपीसी ५०६) आता बी.एन.एस. ३५१ (२) आणि ३५१ (३) अंतर्गत २ वर्षांपर्यंत कारावास आणि दंडासह अदखलपात्र गुन्हा आहे.
- आत्महत्या करण्याचा प्रयत्न करणे आता बी.एन.एस. २२६ अंतर्गत अदखलपात्र गुन्हा असून यासाठी १ वर्षांपर्यंत कारावासाची शिक्षा आहे.
या नवीन कायद्यांमुळे न्यायप्रणालीत सुसूत्रता आणि गुन्ह्यांसंदर्भात अधिक स्पष्टता येण्याची अपेक्षा आहे.
